ÇOCUKLARLA SAĞLIKLI İLETİŞİM

By pdrnoktası - 4 Ocak 2018 Perşembe - No Comments

ÇOCUKLARLA SAĞLIKLI İLETİŞİM

Sen Dili

**Sen dili, karşımızdaki kişiyi suçlamaya ve yargılamaya yönelik bir konuşma tarzıdır. Karşımızdaki insanın hoş görülmeyen, kabul edilmeyen davranışları karşısında eleştiri ve töhmet mesajları içeren sivri bir dildir.

**Genellikle anne ve babalar iletişimde duygu ifade etmeyen “sen dili”ni kullanmaktadır.

**Sen iletileri genellikle emir verme, yargılama, öğüt verme gibi iletişim engellerini içerir.

**Örneğin: "Her akşam aynı şey, tutturuyorsun oyun oynayalım diye! Benim yorgun olabileceğim hiç aklına gelmiyor değil mi? Yaramaz ve şımarık bir çocuk gibi davranıyorsun! "

--"Çok kabasın her zaman sözümü kesiyorsun." "Kes şunu! Terbiyesizlik yapma !"

**Ana-baba çocuğun davranışını kabul etmediği zaman o davranış nedeniyle ne hissettiğini çocuğa söylerse ileti, “sen iletisi”nden “ben iletisi” ne dönüşür. Yani ben dilinde duygular konuşur:

**Örneğin: "Bu akşam çok yorgun hissediyorum canım. İstersen oyun oynamayı başka bir akşama erteleyelim. " "Bir şey söylemeye başlayıp da bir türlü sonunu getiremediğim zaman çok rahatsız oluyorum."

--"Çok gürültü yapınca başım ağrıyor."

**Anne-baba ve çocuk arasında meydana gelen anlaşmazlıklar, çocuğun yaptığı olumsuz davranışlar sonucunda oluşur. Çocuğun olumsuz davranışları ya da sözleri anne-babada hoşnutsuzluk, kızgınlık gibi duygular yaratabilir. Bu duygular karşısında tepkilerini genellikle şöyle ifade ederler:

--"Ne laf anlamaz çocuksun.",

--"Sana kaç kere tembih ettim.",

--"Neden dikkat etmiyorsun?",

--"Geri zekâlı!",

--"Aptal!" vb.

**Genellikle kızgınlık ifadeleri sen dili ile gönderilir.

**Sen mesajı, iletişimi engeller.

**Sen dili, sen mesajıdır.

**Yetişkinler tarafından gönderilen kızgınlık ifadelerinde, kızgınlığın gerçek nedeni açıklanmaz.

**Sen mesajının odak noktası karşıda bulunan kişidir.

**Sen dili ile gönderilen kızgınlık ifadeleri davranışa değil, kişiye yönelik açık saldırılardır.

**Çünkü sen mesajı, karşıdaki kişi hakkında olumsuz bir yargıyı içerir.

**Bu durum kişiyi üzer, gücendirir, onurunu kırdığı için direnmesine ve karşılık vermesine neden olur.

**Ayrıca sen mesajı itham edici ve suçlayıcıdır.

**Sonuçta mesajı alan kişide davranış değişikliği meydana getirmez.

**Aksine çocukta düşük bir benlik saygısı oluşturur.

**Ayrıca çocuğun olumsuz davranışı sürdürmesine de neden olur.

**Özellikle sen dili ile yapılan küçük düşürücü ifadeler, "geri zekâlı, aptal, tembel" gibi lakaplar çocuklar tarafından ciddiye alınabilir; çocuk sevilmediğini, kabul edilmediğini düşünür, öz güveni sarsılır Onuru kırılan çocuk, "Ama siz de hatalı davranıyorsunuz.", "Siz de daha mükemmel değilsiniz." gibi karşılık vermeye başlar.

**Bu durum karşısında, yetişkinler çocuğa daha fazla ceza vermeye başlarlar. Bu da çocuğun isyankâr olmasına neden olur.

**Birçok yetişkin, çocukları cezalandırmak için sözel cezaları seçer ve sözel cezaları “sen dili” ile ifade ederler.

**“Sen dili” ile gönderilen küçültücü sözler ise fiziksel cezalardan daha çok olumsuz etki yaratır.

**Çocukları eleştirerek, yargılayarak, suçlayarak yetiştirmeye bazı psikologlar "zehirli terbiye" adını vermişlerdir.

**Sağlıksız ailelerde uygulanan zehirli terbiye ve zehirli terbiyede çocuğa takılan aşağılayıcı lakaplar, çocuğun kendisine olan saygısını yok eder. Kendine güvensiz, başkalarını memnun etmek için yaşayan insanlar haline gelir

**Örneğin başarısız olan bir çocuğa da, ödevini yapamayan ya da herhangi bir mesajı yanlış algılayan çocuğa da "sen aptalın birisin" gibi aynı ifade kullanılır.

**Her durum için kullanılan bu genel ve olumsuz yargı, bir süre sonra çocuğun ben ne yaparsam yapayım annem ya da babam bana "sen aptalın birisin" diyecek, şeklinde bir beklenti içine girmesine neden olur.

Sen Dili

**Suçlayıcıdır.

**Davranıştan çok kişiliğe yöneliktir.

**Çocuğa anlaşılmadığını hissettirir.

**Yeniden konuşma isteğini engelleyicidir.

**Neye kızıldığının anlaşılmamasına neden olur.

**Çocuğu incitir, kırar.

**Çocuğun direnmesine yani savunucu iletişime neden olur.

Ben Dili

**"Ben dili", kişinin o anda karşılaştığı durum ya da davranış karşısında kişisel tepkisini duygu ve düşüncelerle açıklayan bir ifade tarzıdır.

**Ben dili ile mesaj göndermede temel düşünce karşıdaki kişinin davranışını ve bu davranışın çevrede uyandırdığı etkiyi vurgulamaktır.

**Ben mesajı, bizimle ilgili iletimlerdir. Başkaları hakkında değerlendirme ve yorumlarımızı değil, bizim duygu ve düşüncelerimizi açıklar.

**"Ne terbiyesiz çocuksun. Anneyle bu şekilde konuşulur mu? Saygısız!" gibi bir sen mesajı yerine, "Bu şekilde cevap verdiğin zaman son derece kırılıyorum, üstelik bana saygı duymadığını düşünüyorum." diyen bir ben mesajı duygularımızı (kırılıyorum), düşüncelerimizi (bana saygı duymadığım düşünüyorum) açıkladığı gibi sen mesajının içerdiği saldırıyı da ortadan kaldırdığı için, tartışmanın daha büyük boyutlara ulaşmasını engeller.

**Ben dili ile mesaj göndermede genel yargı içeren ifadeler kullanılmaz. Bunun yerine düzeltilmesi ya da değiştirilmesi istenen davranış vurgulanır.

**Örneğin "Sen tembelin birisin." ifadesi genel bir yargı içerir. Oysa "Derslerine çalışmadığın için başarısız olmana hem üzülüyor, hem de kızıyorum." denildiğinde çocuğa hatalı olan davranış ve bu davranışın karşı taraftaki kişi üzerindeki etki ve uyandırdığı duygu belirtilmiş olur.

**Ben dili ile konuşmak duygu ve düşünceleri anında ilettiği için kullanan kişiyi rahatlatır. Kızgınlık ve öfke gibi birikimleri önler.

**Duyguların açıklanması çok önemlidir. Çünkü düşünceler, zevkler, değerler kişiden kişiye değişse de duygular bütün insanlarda aynıdır.

Ben Dilinin Önemli Özellikleri

**Konuşanı rahatlatır, duyguların açıklanması, kişinin rahatlamasına yardımcı olur.

**Belirgin etkiyi düşünen anne ya da baba bazen belirgin etki olmadığını fark ederek aslında kızgınlığının çocuğun davranışı nedeniyle olmayıp özel yaşantısında karşılaşmış olduğu olumsuz bir duygudan kaynaklandığını fark eder.

**"Ben" mesajında çocuğa karşı bir saldırı olmadığı için çocuk söyleneni savunmaya gitmeden, benlik saygısı zedelenmeden davranışının sorumluluğunu üstlenir, değiştirmeye yönelebilir.

**Dış denetim ve tehdit yerine, iç denetim ağırlık kazanır.

**Gerçekten de çocuktan beklediğimiz davranışların oluşmasında “ben dili” çok etkili ve doğru bir iletişim aracıdır.

**Ben dili çocuğun ana-babasının kabul edemediği davranışını değiştirmesinde daha etkili olduğu gibi, çocuk-anne-baba ilişkisi için de daha sağlıklıdır.

**Ben dili çocuğu direnmeye, isyan etmeye yöneltmez. Çünkü ben dili davranışı değiştirme sorumluluğunu çocuğa verir.

**Ben mesajlarının etkili olmasının nedeni "sorumluluk mesajları" olarak değerlendirilmelerinden kaynaklanır.

**Ben mesajı gönderen bir kişi kendi hakkında yaptığı değerlendirmeyi karşısındaki kişiyle paylaşmak üzere sorumluluk yüklemektedir.

**Bu nedenle karşısındaki kişinin davranışlarını değiştirme olasılığı da yüksektir.

**Çocuğun olumsuz bir davranışı karşısında anne-babanın gerçek duygu ve düşüncelerini çocuğu suçlamadan ortaya koymaları, çocuğun savunucu tutuma geçmeksizin durumdaki rolünü ve sorumluluğunu görmesine yardımcı olur.

**Araştırma sonuçları, ben dili ile hitap edilen çocukların düşünme yeteneklerinin arttığını, sebep-sonuç ilişkilerini daha iyi anladıklarını ve daha sorumlu olduklarını göstermiştir.

**Ben mesajları çocuğun bencillikten kurtulmasına, dış kontrol ve tehdit yerine, iç kontrol ve iç denetimi de kazanmasına yardımcı olur.

Ben Dili

**Savunmaya itmez.

**Suçluluk hissettirmez.

**Duygunun nedeni anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur.

**Ben iletisi alan çocuk başkalarını düşünmeyi de öğrenir.

**Yakınlaşmayı sağlar.

**Anlaşmazlıkları azaltır.

**Konuşan kişiyi rahatlatır.

Not: Bu yazının hazırlanmasında Psikolojik Danışman Mustafa KALAYLI ve MEGEP'in katkıları başta olmak üzere birçok kaynaktan faydalanılmış olup danışmanlık, sen dili, sen dili ben dili örnek diyaloglar, ben dili, ben dilinin özellikleri, sen dilinin özellikleri, sen dili ben dili örnek diyaloglar, çocuğumla iletişim, çocuğumla nasıl iletişim kurabilirim ile ilgilidir.

Yazı Duyurusu

ÇOCUKLARLA SAĞLIKLI İLETİŞİM