ÖZGÜL(SPESİFİK) FOBİNİN ETİYOLOJİSİ(NEDENLERİ)
ÖZGÜL(SPESİFİK) FOBİNİN ETİYOLOJİSİ(NEDENLERİ)
**Özgül fobinin etiyolojisi (nedenleri) tam olarak bilinmemektedir.
**Ancak özgül fobinin nedenleri arasında Öğrenme geçmişi, Biyolojik, Genetik ve Ebeveyn etkileri olduğu gözden kaçırılmamalıdır.
Özgül fobinin nedenleri dört başlık Altında Toplanabilir
1-Öğrenme Faktörleri
2-Korkuların Miras Bırakılabilirliği
3-Yapısal Faktörler
4-Aile Etkileri
1-ÖĞRENME FAKTÖRLERİ
1-Klasik koşullanmayla öğrenme söz konusudur. Çocuk belli bir uyaran karşısında travma geçirebilir ve aynı travmayı gelecekte de aynı uyaranla bağdaştırabilir.Yani çocuk klasik koşullanma yoluyla önceden öğrenmiş olabilir.
Örnek:
“Küçük Albert Deneyi”
Albert 8-9 aylık bir bebekti. Annesi geçimini sağlamak için her gün hastaneye giderek sütünü para karşılığı satar, Albert te bu sırada hastanenin kreşinde annesinin işi bitene kadar diğer çocuklarla oynardı.
O sıralarda aynı hastanede sosyal-psikoloji alanında çalışan John B. Watson ve asistanı Rosalie Rayner, "korkunun, sonradan edinilen şartlı bir refleks mi yoksa doğuştan gelen koşulsuz bir dürtü mü" olduğu konusunda araştırma yapıyordu. Tarihteki en önemli psikolojik deneylerden biri olarak kabul edilen Little Albert Experiment, işte bu birbirinden alakasız görünen olaylar ile başladı...
Watson ve Rayner, çalışmalarını sürdürürken hastane kreşinde oynayan çocukları da uzaktan incelemeye başlarlar. Ancak, "korku" hakkındaki sualleri için daha doğrudan ve kesin yanıtlar veren testler yapmaları gerekmektedir. Bu mecburiyet küçük bir denek ihtiyacı doğurur ve araştırmaları için izin alabilecekleri bir aile arayışına geçerler. Küçük Albert ve para kazanmak için sütünü satan annesinden haberdar olduklarında geriye bir tek anneye para teklif etmek kalır.
Böylece küçük Albert, o tarihten bu yana etik dışı kabul gören bir deneyin parçası olacaktır...
Deney
Asıl deneye geçiş yapılmadan önce küçük Albert'a birkaç duygusal test yapılır:
Albert'e beyaz bir fare, tavşan, yanan kağıt parçaları, peruk, maske vb; küçük bir çocuğun ilk kez karşılaşabileceği nesneler ve durumlar gösterilir. Amaç ise onun koşulsuz bir şekilde bunlara karşı tepkisi olup olmadığını incelemektir. Tahmin ettikleri gibi, Albert hiçbirine karşı korku göstermemiş; gördüğü her şeye gülümsemiştir.
Daha sonra Albert'i boş bir odaya götürürler. Bu odada Albert'in üzerine oturduğu bez yatak haricinde hiçbir eşya bulunmamaktadır. Daha sonra odadan çıkarak yalnız bıraktıkları Albert'in yanına beyaz laboratuvar faresi salarlar. Bu durum karşısında da Albert, fareden korkmadığı gibi, tam tersi bir tepki göstererek fareyi çok sevmiş, yakalamaya çalışmış ve gülmeye başlamıştır.
Uzmanlar bir diğer etaba geçerek, bu defa Albert fareye her dokunduğunda iki demir çubuğu (biri çekiç diğeri çelik çubuk) birbirine vurarak rahatsız edici ve nereden geldiği belli olmayan gürültülü sesler çıkarmaya başlarlar. Bu sesleri duyan Albert ürkerek ağlar. Oda yeniden sessizliğe bürününce kaldığı yerden devam ederek fareyle oynamaya başlayan Albert, yine fareye dokunduğu ilk anda ekibin çıkardığı o gürültülü ses ile karşılaşır. Bir süre sonra sakinleşip yine aklı fareye kayan zavallı Albert, dokunmaya çalıştığı an aynı sese maruz bırakılınca fareye dokunmaktan korkmaya başlar.
Birkaç gün boyunca bu deney tekrarlanır ve şu sonuca varılır: Albert ne zaman tüylü bir nesne görse -özellikle de beyaz renkli- ondan korkuyor, ağlamaya başlıyor ve kaçmak istiyor. Son gün ona gösterilen pamuk, beyaz tavşan ve benzer nesnelerin karşısında demir çubuklarla çıkarılan ses olmamasına rağmen yine aynı reaksiyonu göstermiş ve korkmaya başlamıştır.
Vardıkları sonuçla yetinmeyen bilim adamları, son olarak beyaz sakallı ve tüylü kostümler giyerek odaya girerler. Böylece git gide büyüyen tüylü nesneler karşısında iyice şartlanan Albert için koşullu korkusu artık hafızasına tamamen kazınmıştır.
Yapılan bu deney Watson ve asistanı için bilim adına bugün bile büyük bir başarı sayılır. Çünkü bilim adamları olarak koşullu korkuyu kanıtlamışlardır.
Ancak, deneyden ve bebeğinin psikolojisinden haberdar ve rahatsız olan anne, bebeğini alarak deneyin yarım bırakılmasına neden olur. Daha sonra Watson ve asistanı en büyük tepkiyi, deney uğruna bebeğe yapılan koşullandırmayı geriye almadıkları, onu iyileştirmedikleri için çekerler.
**Çocuk fareyi gördüğü sırada duymuş olduğu itici sesi fareyle eşleştirilmesinden sonra çocukta fare korkusu oluşmuştur.
Not: Travma da fobiye yol açabilir, bir fobinin gelişmesi sadece öğrenme yoluyla olmamaktadır.
2-Sosyal öğrenme yoluyla öğrenebilir.Bir çocuk başka birinde fobik bir reaksiyonu gözlemleyerek, (Ör: Başka bir çocuktan) okuyarak ve çeşitli medya aracılığıyla başkalarının fobik reaksiyonlarını öğrenebilir.
**Özgül fobisi olan çocukların % 2 si klasik koşullanma yoluyla %26 sı temsili öğrenme (sosyal öğrenme)
yoluyla fobi edinmişlerdir.
2-KORKULARIN MİRAS BIRAKILABİLİRLİĞİ
**Korkuların kalıtım yoluyla geçtiği üzerinde dururlar.(Başlangıçta çok kabul görmemiştir)
**Korkuların gelişiminde genetik faktörlerin rolü vardır, ancak genetik faktörlerin payı çok büyük değildir.
**Genetiğin rolü daha çok bireyin korkma eğilimiyle ilgilidir ve çevresel faktörlerde bu eğilimin özgül korku biçiminde ortaya çıkmasında etkilidir.
3-YAPISAL FAKTÖRLER
**Mizaç özellikleri üzerinde durmuşlar.
**Bazı mizaç özelliklerinin (utangaçlık, içe dönüklük, çekingenlik..) çocukluk dönemi korkularının gelişiminde etki ederler.
**Özellikle içe dönüklük ve utangaçlık fobiyi tetikler.
**Nöropsikolojik faktörler özgül fobiyi ortaya çıkarmaktadır.
**Sempatik sinir sisteminin travmatik olay karşısındaki tepkisi fobiyi tetiklemektedir.
4-AİLE ETKİLERİ
**Ebeveynlerinde ya da ilişki sürdürdükleri kişilerde kaygı ve fobik bozukluk bulunan çocukların özgül fobiye sahip olma olasılıkları vardır.
**Çocuk ebeveyni model alarak sosyal öğrenme yoluyla öğrenebilir.
Örnek: Anne babanın aşırı kaygılı olması çocuklarda korku hissini tetikler.
Örnek: Fobi sahibi ebeveynlerin kaçınma davranışları çocukları tarafından model alınabilir.
Özet Olarak Özgül Fobinin Etiyolojisi(Nedenleri)
**Genetik
**Mizaç
**Ebeveyn psikopatolojisi
**Ebeveyn uygulamaları
**Bireysel koşullanma geçmişleri
Not: Bu yazının hazırlanmasında James N. Butcher'in "Anormal Psikoloji" kitabı ile Daniel T. Sciarra, Vance L. Austin'in "Çocuklarda ve Ergenlerde Duygusal ve Davranışsal Bozukluklar" kitabından faydalanılmış olup ders, hastalık, pdr ders notları, özgül fobinin nedenleri, küçük albert deneyi, korku öğrenilir mi, korkunun nedenleri, korku nasıl oluşur, fobilerin etiyolojisi ile ilgilidir.
Share This:
MUSTAFA KALAYLI
I'SİTEMİZDE; İNSAN VE İNSANLIĞA FAYDALI OLABİLECEK "İYİ, DOĞRU VE GÜZEL OLAN HER ŞEY" SİZLERİN İSTİFADENİZE SUNMAKTAYIZ ....
Yorum Yok " ÖZGÜL(SPESİFİK) FOBİNİN ETİYOLOJİSİ(NEDENLERİ) "