İNATÇILIK
İNATÇILIK
**İnatçılık çocuğun duygusal gelişiminin bir sonucudur.
En çok 3-6 yaşları arasında yaşanır.
**Bu yaşlarda inatçılık normaldir.
**Bu dönemde aileye yapılacak danışma inatçılığın o dönemin
özelliği olduğunu söylemeliyiz.
**Bu dönemde çocuğun inatçılık göstermesinin nedeni; Ben duygusunun ve özgür olma yani özerklik kazanmak istemesinden kaynaklanır.
İlk çocukluk ve ergenlik dönemlerinde belli ölçüde inatçılık görülebilir ve bu doğaldır.
Neden:
** Bu dönemlerde çocuk adeta kendini ve çevresini yeniden keşfetmektedir.
** Kendince istekleri ve kesin doğruları vardır.
**Kendi kişiliğini kabul ettirmek istemektedir.
**Dünyanın kendisinin etrafında döndüğünü zannetmektedir.
**Bu nedenle, isteklerinin gerçekleşmesinde direnmesi, inatçı davranması doğal karşılanabilir.
İNATÇILIKTA KRİTİK DÖNEMLER
BİRİNCİ KRİTİK DÖNEM (1-1,5 Yaş)
**Çocuk 1 yaşından sonra yani yürüme ve konuşma becerisi kazandıktan sonra inatçı davranışlar göstermeye başlar.Neden:
**Yürümeye yeni başlayan çocuğun inatçılık yapmasının nedeni çevreyi keşfetme dürtüsündendir.
**Yani zihninde çevresine ait şeylerle ilgili şema oluşturma isteğidir.
**Aile bu dönemde kesinlikle çocukla restleşmemeli ve üzerine gidilmemeli aksi takdirde inatçılık davranışı artar.
**Anne-babanın dediğinin tersini yapmaktan ve kuralları çiğnemekten zevk alır gibidir. Anne “yapma” dedikçe inadına istenmeyen davranışı tekrarlar.
İKİNCİ KRİTİK DÖNEM (2-2,5 Yaş)
**Kas, kemik ve sinir sistemi yönünden yani fizyolojik olarak hızlı bir gelişme dönemi gösterdiğinden uyum sağlamakta zorlanır.
**Bu dönemde isyancı bir rol takınırlar. Yani:
**Dengesiz,kararsız,olumsuz, her şeye “hayır” diyen isyancı bir kişilik sergilerler.
**Neden bağımsızlık çabası içindeler? Kas, kemik sisteminin gelişmesi ile birlikte her şeyi kendileri yapmak istiyorlar ama ebeveyne de ihtiyacı olduğunu hissettiklerinde çatışma yaşıyorlar.
**Psikolojik yönden de “bağımsızlık çabası” içindedir. Yardım istemez, her şeyi kendi başına yapmak ister, ancak anne baba ya ihtiyacı olduğunun da farkındadır. Bu yüzden farklı kutuplar arasında gidip gelir.
**Bu dönemde anne ile çocuk arasında en sık çatışmalar tuvalet ve temizlik konusunda yaşanır. (Tuvalet eğitimi de bu dönemin özelliğidir)
**Bu dönemde anne-babanın yapacağı en iyi şey; 1 seneden fazla sürmeyecek olan bu dönemde çocuktan sevgisini esirgememek ve sabretmektir.
**Bu dönemde ebeveynlerin, çocuklarının durumu hakkında danışmanlık hizmeti alması önerilir.
**Bu dönemde çocuğun kas-iskelet sisteminin gelişmesiyle isteklerini yaptırmakta biraz daha ısrarcıdırlar ve yapılmazsa istekleri isyancı tavır takınırlar.
Birinci kritik dönemden (1-1,5 Yaş) farkı; İsteklerini isyankarlıkla yaptırırlar yani birinci kritik dönemde çocuğu kontrol altına almak mümkün iken bu dönemde isyancı oldukları için kontrol altına almak mümkün olamayabilir. isyancı oldukları için isteklerini çoğunlukla yaptırırlar.
ÜÇÜNÜ KRİTİK DÖNEM (3-4 Yaş):
**Bu dönemde çocuk kendi başına buyruk, kafasının estiği gibi hareket eden, sağda solda dolaşan, çok konuşan, durmadan soru soran ancak cevabını dinleme sabrı göstermeyen, başladığı işi yarım bırakan maymun iştahlı bir çocuktur.
**2,5 yaş (ikinci kritik dönem) çocuğu kadar inatçı değildir
** Çocuk arkadaşlarıyla bu dönemde sosyalleşiyor.
**Sosyalleştikçe çocuk ben liderlik yapıcam deyip inatlaşıyor.
**Aile bu dönemde, çocuğu sosyalleşirken paylaşıma ve iletişime yönlendirmelidir. (Bu dönemdeki inatçılık geçicidir)
**Yani bu dönemde inatçılık yapan çocuk için ailenin alacağı danışma; Çocuğun sosyalleşmesini sağlama amaçlı olmalıdır.
DÖRDÜNCÜ KRİTİK DÖNEM (4-6 Yaş):
**İnatçı ve olumsuz davranışlarıyla sanki 2,5 yaş çocuğu geri gelmiş gibidir.
**Anne-babalar 5 yaşındaki o uyumlu ve uzlaşmacı çocuğun nasıl oldu da böyle zıt bir kişilik sergilediğine anlam veremezler. “Bu çocuğa ne oldu, birden huyu çok değişti ?” derler.
**Tam anlamıyla benmerkezci-egosantrik bir yapılanma var.
**Çocuk her şeyi ben yapacağım, ben bilirim inatçılığı. (Yani okula başlama dönemi olduğu için çantayı ben taşıyacağım, ben yapabiliyorum gibi bir davranış sergiler)
**Bu dönemde çocuğa akran danışmanlığı yaparak, bu yaştaki çocukların neleri yapıp yapamadığını göstermek ve anlatmak gerekir.
BEŞİNCİ KRİTİK DÖNEM ( 12 -…………):
**Ergenliğe geçiş dönemidir.
**Fizyolojik ve psikolojik değişiklik vardır.
**Bu dönemde çocuk değişen fizyolojik özellikleriyle beraber duygu dünyasınıda değiştirir. “Her şeyi ben biliyorum” bakış açısıyla söylediklerinden ve yaptıklarından asla vazgeçmez.
**Bu dönemde aynı 6. Yaş dönemi gibi “her şeyi ben bilirim-yaparım” anlayışı hakimdir.
**Aile bu dönemde ergenliğe ait özelliklere önem vermesi ve özen göstermesi gerekmektedir.
İNATÇILIKLA BAŞ ETME YOLLARI
1.Aile ortak bir disiplin anlayışı oluşturmak yani anne-baba olarak işbirliği yapmak ve birlikte bir konuda aynı fikirde olduğunu göstermek net olduğu mesajını verecektir.
**Kararlı ve tutarlı olmak yani “hayır” denilen bir konuda çocuğun zorlamalarına pes edip “evet” demek çocukların zorlayarak her şeyi yapabileceğinin mesajını vereceği için kararlı ve tutarlı davranmak gerekir.
**Ebeveyn çocuğa aynı davranışa aynı tepkiyi vermelidir.
**Çocuğa bu davranışı neden istemediğinizi belirtmek gerek, bunu yaparken de isteklerimizi mutlaka somutlaştır malıyız.
2.Sakin ve soğukkanlı olmakta çok önemlidir.Bir durum karşısında öfkeye yenik düşerek soğukkanlılığı yitirmek ve şiddete başvurmak kesinlikle uzak durulması gereken bir davranıştır.
**Uzlaşmacı ve kararlı bir ses tonu ile konuşmak çocuklara karşı tarafta olunmadığını, yanlarında ve kararlı olunduğunun mesajını vermektedir.
**Ebeveyn öfkeye yenik düşmemelidir. Öfkeye yenik düşen ebeveyn şiddete yönelecek bu da fiziksel müdahaleyi (tokat…) doğuracak ve çocukta inatçılık tavan yapacak.
3.Çocuklara anne-baba olarak gerçek duygulardan ve neler hissettiğinden bahsedildiğinde çocuklar anne-babalarını hem daha iyi tanıyacak, hem de kendini ifade etme yollarını öğrenmeye başlayacaktır.
**”Hayır” denilen konuda neden hayır denildiğini açıklamak istenilen konunun neden yapılamayacağını net ve kısa bir şekilde anlatma ve aynı zamanda bu konuda ne kadar üzgün olduğunun da dile getirilmesi tepkinin azalmasını sağlayacaktır.
4.Belli sınırlar çerçevesinde özgür bırakmak yani inatçılık davranışının devam etmesi halinde gereksiz engellemelerden kaçınmak çocukların daha az inatlaşmasını sağlayacaktır. (Ebeveyn gereksiz engeller koymamalıdır)
5.Dikkati başka yöne çekmek yani inatlaşma süreci devam ediyorsa başka şeylerle ilgilenmesini sağlamak sakinleşmeye katkıda bulunacaktır.
**Emir cümleleri kullanmadan seçenekler sunmak çocuklar da karar verme becerilerinin gelişmesine yardımcı olacaktır.
**Aynı sonuca giden iki seçenek sunulduğunda çocuk kararı kendi verdiği için inatlaşma zemini oluşmadan çözüme gitmek kolaylaşacaktır.
Örnek: “Odanı çabuk topla” yerine “Odanı şimdi mi toplamak istiyorsun?, Yemekten sonra mı toplayacaksın?” denildiğinde iki seçeneğin sonucunda da odanın toplanması vardır ve çocuk burada kararı kendi verdiğinden inatlaşmaya girme durumu en aza inecektir.
TERAPÖTİK OLARAK İNATÇILIK DAVRANIŞINI ÇALIŞMAK
1.Öğrenciler arasında altışar kişilik 2 grup oluşturulur.
2.Gruplar kendi aralarında inatçılığa neden olan faktörleri düşünerek bunlardan bazılarını bir kağıda yazarlar.
3.Öğretmene ayrı ayrı yazdıkları bu kağıtları gösterirler Birbirlerinden farklı yazdıklarını pandomim yöntemiyle anlatmaya çalışırlar.Karşı gruptaki kişiler pandomimle anlatılmak istenileni anlamaya çalışır ve söyler
4.İnatçılık konusu ile ilgili hatırlatmalar yapılarak etkinlik tamamlanır.
Not: davranış bozukluklarının büyük bir çoğunluğu ebeveyn tutumu ile ilgilidir
Not: Bu yazının hazırlanmasında James N. Butcher'in "Anormal Psikoloji" kitabı ile Daniel T. Sciarra, Vance L. Austin'in "Çocuklarda ve Ergenlerde Duygusal ve Davranışsal Bozukluklar" kitabından faydalanılmış olup bebeklerde inat dönemi, ders, hastalık, inat çocuğa nasıl davranmalıyız, inat dönemleri, inatçılığın nedenleri, inatçılık nasıl yenilir, inatçılık nedir, inatçılıkla baş etme yolları ile ilgilidir.
Share This:
MUSTAFA KALAYLI
I'SİTEMİZDE; İNSAN VE İNSANLIĞA FAYDALI OLABİLECEK "İYİ, DOĞRU VE GÜZEL OLAN HER ŞEY" SİZLERİN İSTİFADENİZE SUNMAKTAYIZ ....
Yorum Yok " İNATÇILIK "