ÇOCUK VE KİTAP

By pdrnoktası - 18 Aralık 2017 Pazartesi - No Comments

ÇOCUK VE KİTAP

**Kitapsız yaşamak; kör, sağır, dilsiz yaşamaktır. Kitaplar da dostlar gibi iyi seçilmelidir. Bir çocuk için ise kitap; hayat demektir. Kitaplar hayatı değiştirebilirler. Çocuğa, doğumdan itibaren, düzenli olarak kitap okunmalı ve ilerleyen zamanlarda da çocuğun kitap okunması sağlanmalıdır.

**Çocuk kitapları; çocuğa önce kitabı, sonra da okumayı sevdirebilir. Kitap dünyasının kapılarını açabilir. Böylelikle çocuk bir kitap kurdu haline gelen, kitap okumayı seven bir yetişkin olarak büyür.

**Birçok araştırma okuma alışkanlığının temellerinin aile tarafından atıldığını ortaya koymuştur. Çocuğuna kitap okuyarak model olan, kitap alan, kitap okuyan, çocuğu ile birlikte kütüphane ya da kitapçıya giden aile; ona okuma alışkanlığı kazanmasında önemli rol oynar.

**Beyin gelişimini desteklemek için bundan daha önemli bir şey olmasa gerek.

Okul Öncesi Dönemde Çocuğunuza Kitap Seçerken Nelere Dikkat Etmelisiniz?

**Çocuğunuza kitap seçerken ilk bakmanız gereken kriter, çocuğun yaşı ve gelişim seviyesine uygunluk.

0-3 yaş arası dönem

**İlk 6 ay için seçilen kitap kalın kartondan olmalı. O kitabın eninde sonunda çocuğun ağzına gideceğini unutmayın...

**Bırakın kitapla haşır neşir olsun çocuğunuz.

**İlk kitapların siyah-beyaz olması da gelişimsel olarak uygun, zira renk algısı henüz tam oturmuş olmuyor yeni doğanlarda.

**Özellikle ilk bebek kitaplarının ses çıkaran (elektronik değil) kumaş ya da naylon materyalden olmasına özen göstermeli.

**Yeri gelmişken elektronik kitapların, düğmeye basınca ses çıkaran pilli kitapların özellikle bu evrede yarardan çok zararı olacağını ifade etmeliyim.

**Çocuğunuza kitap seçerken yapmanız gerekenlerden biri de kitabın daha iyi anlaşılması ve özümsenmesi dolayısıyla içeriği; kültürünüze örf ve adetinize, sosyal ve fiziksel çevrenize hitap etmesidir. kısaca ebeveynlerin yaşantısına paralel olmasıdır.

**Bu dönem için seçilen kitaplarda görsellik ön planda, yazı çok arka plandadır.

**İlk yıllardaki kitaplarda neredeyse hiç yazı olmaması gerekir

**Bu dönemde çocuklar dokunarak, tüm duyularını kullanarak öğrenir.

Bu dönemde konuşmayı öğrenmesi ve dil becerilerini geliştirmesi için ona kitap okurken;

**Tanıdık nesnelerin olduğu,

**Renkli ve bol resimli,

**Kolay yıpranmayacak kaliteli malzemelerden yapılmış kitaplar seçilmelidir.

Resimli kitapların çocuk gelişimine etkileri

**Çocuğun hayal gücünü geliştirir.

**Çocuğun alıcı dil ve ifade edici dil gelişimini destekler, kelime dağarcığını zenginleştirir, dili etkin ve düzgün bir şekilde kullanmasını sağlar.

**Çocuğun gelişmekte olan iç ve dış dünyasına katkıda bulunur.

**Çocuğun gerçek yaşamla bağlantı kurmasına yardımcı olur.

**Çocuğun kendisi ve çevresinde olup bitenleri fark etmesini sağlar.

**Gözlem yeteneğini keşfederek geliştirme olanağı sunar.

**Çocuğun dil, zihinsel ve sosyal-duygusal gelişimine katkıda bulunur.

**Birlikte kitap okuma çocukla anne-baba arasında iletişim kurulmasına yardımcı olur.

**Çocuk kitaplardan insanları ve hayvanları tanımayı, sevmeyi öğrenir.

**Kişiliğinin bir parçası olan duyguları, değer yargılarını ve anlayış tarzlarını geliştirir.

3-6 yaş arası dönem

Bu dönem için durum tersine döner. Bu çağda görselliğin yerini yazı, yani hikâye alır.

**Çocuk 3 yaşını geçtikten sonra hikâyeleştirme daha çok önem kazanıyor.

**Yaratıcılıklarını destekleyecek, olayların nedenleri üzerine yoğunlaşan, günlük hayatla ilgili olayları anlatan kitapları tercih edebilirsiniz.

**Günlük yaşantıları ile ilgili konulardan seçilmiş, resimli, yaratıcılığı artıran, kelime dağarcığını ve zihinsel becerilerini destekleyen kitaplar seçilmelidir.

**Masallar, bir sayfadan ötekine devam eden anlatılar bu dönemler için ideal.

**Bu anlamda iyi bir hikâye, yani akışı olan, çocuğun hayal dünyasını bir yerden alıp başka bir yere götüren hikâyeler tercih edilmeli.

**Kısaca İyi bir kitap çocuğun ayağını yerden kesmeli.

**Türkçe kitaplar içinde bu döneme dair çok güzel örnekler var. Buket Uzuner, Ahmet Ümit, Ahmet Büke gibi usta yazarların bu çağ çocuklar için yazdığı harika kitaplar var.

**0-36 ay kitaplığında gördüğümüz kıtlık 3-6 yaş döneminde yok. Fakat bu dönem kitaplarının bir kısmı ciddi manada sorunlu. 3-4 Yaşındaki çocuğa hayatın bütün derslerini bir çırpıda vermek isteyen kitaplar bunlar.

6-9 yaş arası dönem

**Artık okuma yazma öğrenmiştir.

**Kendisini tanımaya başlamış, başkalarından farklı duygu ve düşünceleri olabileceğini keşfetmiş, yeni şeyler denemeye istekli ve açıktır.

Bu dönemde kitap seçerken;

**Gerçek hikâyelerden alıntılar içeren,

**İçinde bilmediği kelimeler de olan,

**Yeni bilgiler öğrenmesini sağlayan ve İlgi alanlarına göre farklı konularda kitaplar tercih edilmelidir.

Çocuğunuza kitap okurken nelere dikkat etmeliyiz

**Çocuğumuza okuyacağımız kitabi önce kendimiz okumalıyız. Böylece kitabın çocuğa uygunluğunu; gelişim çağı, yaş, vb, filtrelerden geçirerek denetleyebiliriz.

**Öykü öncelikle bütün olarak okunmalıdır.

**Çocukla yakın temas halinde (ona sarılarak) oturulmalıdır.

**Öykünün akışına uygun olarak ses tonu ayarlanmalıdır. (Örneğin; Kurt konuşurken kalın ve yüksek, büyük anne konuşurken ince ve alçak ses tonu vb.)

**Öykünün kapak resmine bakarak "Öykünün ismi sence ne olabilir?" diye sorulmalıdır.

**Her kitabın bir yazarının olduğu, baskı yılı, basım yeri hakkında konuşabilirsiniz.

**Kitaplar üzerindeki yazılara dikkat çekebilirsiniz.

**Kapaktaki yazılar ile içerikteki yazıların farklılığı üzerine konuşabilirsiniz.

**Kitap çocuğa, baştan sona ve resimleri gösterilerek yavaş yavaş okunmalıdır.

**Kitap okurken çocuk ile bir diyalog geliştirebilir, etkileşimli konuşabilirsiniz.

**Genişletici okuma yapabilirsiniz. Çocuk bir şey söylediğinde siz üzerine bir şey ekleyerek konuşabilirsiniz.

**Kitapta yer alan ilginç sözcükler hakkında konuşabilirsiniz.

**Kitabın ikinci okunmasında, öykünün merak uyandıran kısımlarında çocuğa sorular sorulabilir (Sence şimdi ne olacak?).

**Öyküyü okuduktan sonra öyküde adı geçen olay ve öykü kahramanları ile ilgili öyküyü hatırlamasına yönelik sorular sorulabilir. (Ayıcık topunu bulamadığında ne yaptı? Annesi küçük ayıcığa ne söyledi? vb.)

**Öykünün resimlerini göstererek anlatmasını isteyebilirsiniz.

**Öykünün gelişme bölümünü okuduktan sonra, okumayı bırakıp çocuktan tamamlamasını isteyebilirsiniz.

Çocuklara Okuma Alışkanlığı Kazandırmak İçin Neler Yapmalıyız

**Okuma alışkanlığı kazandırmak için önemli olan çocuklara öğüt vermek değil model olmaktır. Anne babasının ya da öğretmenlerinin kitap okuduğunu görmek çocuğa sözel olarak kitap okuması gerektiğini söylemekten daha etkilidir. Çünkü çocuklar bu dönemde model alarak öğrenirler.

**Çocukla birlikte kitap almak için kitapçıları dolaşmak, birlikte kütüphaneye gidip ödünç kitap almasını teşvik etmek çocuğa kitap okuma alışkanlığı kazandırma konusunda yapılması önerilen maddelerdir.

**0-6 yaş erken çocukluk döneminde kitap okuyarak okumaya karşı ilgi oluşturmak,

**Kitapların çocuğun ilgilerine, yaş gelişim özelliklerine uygun olmalarını sağlamak,

**Kitap okuma konusunda ona model olmak,

**Çocuğu kendi harçlıkları ile kitap almasını teşvik etmek,

**Onu düzenli dergi ve gazete okuması konusunda cesaretlendirmek,

**Çocuğa kitap okumak ve onun da size kitap okumasını istemek,

**Çocuğun, odasında küçük bir kitaplık oluşturmasını sağlamak,

**Dr. Gigliana Melzi(Dil Gelişim uzmanı)'ye göre Okumak duygusal bir uğraştır! Yeni doğan biri ne okuduğunuzu da ne söylediğinizi de tam anlamıyor ama duygusal olarak bir bağın farkında. Kitap okuma uğraşı da bu duygusal bağı kurmanın araçlarından biri olduğu ölçüde anlamlı.

**Okumayı okumak için yapıyorsanız ve çocuktan çok kitaba bakıyorsanız, orada yanlış bir şey var demektir.

**Uzmanlar bebeklere kitap okurken diyaloğa dayalı okumayı öneriyor. Bu da kısaca muhabbetle, sesle, bir ritimle okumak demek.

**Çocuğun yaşı ilerledikçe kitaba dair yönelttiği sorular hikâyenin akışına yönelik sorulara dönüşür. Amaç, her durumda çocukla bir alışveriş içinde olmak, kuru kuruya kitap okumak değil aslında.

**Kitap okurken kitaba değil, çocuğa bakmalıyız.

Okul Öncesi Çocuğuna Okunacak Kitaplar Nasıl olmalı?

**Aylar ilerledikçe çocuğun gelişim seviyesi ve bebeğin odaklanma kapasitesine göre yeni kitaplara geçilmesi gerekiyor.

**Ama bu durumda da bir paragraf değil birkaç cümleyi geçmeyen metinler olmalı her sayfada.

**Çocuk, bir sayfaya baktığında yazıdan çok görsel ve boşluk görmeli.

**İyi bir okul öncesi kitabı çocukla sizin aranızda sorular üzerinden bir muhabbet başlatmalı.

**Eğer tek bir soru sormadan kitabı bitirdiyseniz bilin ki elinizdeki kitap özellikle ilk üç yıl için ideal bir kitap değil.

**Çünkü bu çağda kitap, sizi çocuğunuzla buluşturan bir araç olmaktan öte bir şey değil. O araç üzerinden çocuğunuza olan sevginizi ifade ediyorsunuz. Bu duygusal alışverişe hitap eden her kitap iyidir.

Okul Öncesi Çocuğuna Okunacak Kitaplar Hakkında Dikkat Edilecek Hususlar

**Çocuklara kitap seçerken ders verme hastalığından kurtulmamız gerekiyor. Maalesef bizdeki kitapların temel sıkıntısı bu.

**Genelde kitaplardaki konu ve olaylar hikâyenin sonunda mesaj ve ders ile bitiyor.

**Oysa bu dönemde okumanın amacı bir şey öğrenmek değil, keyifli vakit geçirerek kelime hazinesini genişletmektir.

**Merak etmeyin, çocuğunuz öğrenmesi gereken ‘dersleri’ yeri ve zamanı geldiğinde zaten öğrenecek. Birkaç yıl sonra kendi kitabını kendisi seçecek zaten ama oraya gelmesi için önce kitabı sevmesi lazım.

**Sizin okul öncesi yaşlarda çocuğunuza yapacağınız en kalıcı ‘ders’ onlarla birlikte kitaplar üzerinden keyifli vakit geçirmek. Hayat boyu sürecek bir ilişkiye sağlam bir duygusal temel kurmaktır.

**Sonu mesaj kaygısı ile biten kitapların bir diğer sorunu da çocukta tekrar okuma arzusunu yok etmeleri. Oysa bu yaş çocuklarına okunan hikâyenin sonu açık uçlu olmalı, çocukta kendi fikrini yürütebileceği bir bitiş hissi yaratmalı.

**Yani hikâye, sonuç değil, hayal odaklı olmalı.

Okul Öncesi Çocuğuna Ne Kadar Süre Kitap Okunmalıdır

**Özellikle yeni doğan bir çocukla, kitap üzerinden kurulan diyalog çok kısa tutulmalı.

**İlk aylarda bu birkaç dakikayla sınırlı olur zaten. İlk yılın sonunda 5, olmadı 10 dakikalık bir okuma etkinliğinden söz ediyoruz.

**Çocuk büyüdükçe zaten sizi yönlendirir; okumak istiyorsa bir süre sonra kitabı o işaret eder.

**Çocuklarla ilgili her şeyde olduğu gibi burada da kural, çocukların ilgi odağının birbirinden çok farklı olduğu gerçeğidir. Kimi çocuk 15 dakikaya kadar dikkatini toparlarken kimi çocuk 5. dakikada sıkılabilir. Yani bu anlamda da her çocuk özeldir ve buna göre hareket etmek gerekir

Not: Bu yazının hazırlanmasında Psikolojik Danışman Mustafa KALAYLI, Yrd.Doç.Dr.Ebru Deretarla Gül ve Selçuk ŞİRİN'in katkıları başta olmak üzere birçok kaynaktan faydalanılmış olup yaş gruplarına göre kitap seçimi, rehberlik, okul öncesi kitap okuma, kitap seçiminde dikkat edilecek hususlar, çocuğa okuma alışkanlığın nasıl kazandırabilirim ile ilgilidir.

Yazı Duyurusu

ÇOCUK VE KİTAP