DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NEDİR?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
**DEHB; çocuğun olması gereken düzeyden daha fazla hareketli olma, dürtüsellik, dikkat eksikliği durumları yaşaması halidir.
**Hiperaktifler, davranışlarında “Dur, düşün, yap; Dur, düşün, konuş” kuralını uygulayamaz.
**Hiperaktif büyükler çoğu zaman hiperaktif olduklarının farkında değildirler. Hiperaktif çocuğun babasında hiperaktif olma ihtimali çok yüksektir.(%25)
**Bu kişiler isteklerinin anında yapılmasını isterler, öfke patlamaları vardır, misafirlikte ve restoranda uzun süre oturamazlar, ikide bir kalkıp dolaşırlar. Randevu saatinin gelmesini sabırsızlıkla beklerler, 5-10 dakika sonra oflayıp puflarlar, gözlük, anahtar, elleriyle, kağıtlarla oynarlar.
**Bireyin sahip olduğu potansiyelini kullanabilmesi ve gelişimini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için ilaç kullanımının ve bunun yanında terapötik destek veya dışarıdan eğitim desteği alınmasının gerekebileceği, tedavi edilmesi gereken nöronal bazlı bir bozukluktur.
**DEHB her çocukta farklı düzey ve şekillerde görülür, dolayısıyla her çocuk tıbbi, eğitsel ve psikososyal yönden bireysel olarak değerlendirilmelidir. Önemli olan, aynı tanı koyulan kişiler arasında belirtilere bağlı olarak farklı tedavi yöntemlerinin kullanılmasıdır.
**Bazı çocuklarda yalnızca hiperaktivite, bazı çocuklar da yalnızca dikkat eksikliği görülürken kimi çocuklarda her ikisi birden görülebilir. Bunun yanı sıra yoğunluk derecesi de çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir. DEHB belirtileri çocuklukta başlar ve yetişkinliğe doğru bir miktar azalma göstererek devam eder.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu bir zekâ problemi değildir! Dahi çocuklarda dahi görülebilen bir rahatsızlıktır.
**Albert Einstein, Alexander Graham Bell, Leonardo Da Vinci, Pablo Picasso, Benjamin Franklin, Thomas Edison, Abraham Lincoln, John F. Kennedy ve Walt Disney’in Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’na (DEHB) sahip oldukları düşünülürken; Robin Williams, Jim Carrey, Will Smith, Whoopi Goldberg, Michael Phelps, Michael Jordan’ın DEHB tanısı konulan ünlüler arasında oldukları biliniyor.
Yaşayan Örnek; Michael Phelps
**Michael Phelps küçük bir çocukken, DEHB onun okul hayatını zorlaştırmıştı. Sınıfta uygunsuz davranıyordu ve ödevlerini tamamlamakta güçlük çekiyordu 9 yaşındayken Phelps'e DEHB teşhisi kondu.
**İlaçlar semptomlarına olumlu etki etti fakat Phelps hastalığıyla nasıl başa çıkacağını havuzda buldu. Alıştırma rutini ve suyun rahatlatıcı etkisi onun hastalıkla mücadelesine ve başarıya ulaşmasına yardımcı oldu.
**Phelps 23 altın madalyayla oyunlar tarihinde en fazla altın madalyaya sahip sporcu unvanını elinde bulunduruyor.
DEHB'nin Tanı Kriterleri
Araştırmalar, yaşın büyümesiyle birlikte bulguların azaldığını gösteriyor. Aslında belki de DEHB’liler bu bulgularla yaşamayı öğreniyorlar. DSM1 5’e göre teşhis konulabilmesi için çocuklarda 6 ya da fazlası, 17 yaş sonrası için en az 5 bulgu olması gerekiyor.
DSM'ye Göre Belirtiler
**DSM, yani İngilizce adıyla Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Türkçe adıyla Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ve zihinsel hastalıklara tanı koymak için ölçütleri belirleyen bir kaynak.
**DSM 5’te “kendini gösterme şekline” göre bulgular şöyle özetleniyor:
Dikkat Eksikliği
**Detaylara dikkat etmez, sürekli hata yapar,
**Dikkatini korumada sıkıntı yaşar,
**Dinlemez görünür,
**Verilen komutları izlemede güçlük çeker,
**Organizasyon sorunu yaşar,
**Yoğun düşünme gerektiren işlerden kaçınır ya da bu işleri yapmaktan hoşlanmaz,
**Eşyalarını kaybeder,
**Dikkati kolayca dağılır,
**Günlük işlerini unutur.
Hiparaktif-Dürtüsel
**Durduğu yerde duramaz; elleri, ayakları kıpır kıpırdır,
**Uzun süre oturmada sıkıntı yaşar,
**Çocukken koşar ya da tırmanır, yetişkinken yerinde duramaz,
**Sessizce bir şeyle meşgul olmada sıkıntı yaşar,
**Motor takılmış gibi veya düz duvara tırmanırcasına hareketlidir
**Çok konuşur,
**Karşıdaki kişi sorusunu bitirmeden cevabı yapıştırır,
**Bekleme gerektiren ya da sırayla yapılan işlerde sıkıntı yaşar,
**Başkalarının sözünü keser
Dikkat Eksikliği & Hipearktif-Dürtüsel
**Yukarıda her iki gruptaki bulgulara bir arada rastlanabilir.
**Çocuğunuz ya da bir başkası için “hiperaktif” kelimesini kullanıyorsanız bunun doğru olması için öncelikle bu tanımı yapmanıza neden olan yukarıdakilere benzer durumlar
**Israrla devam etmeli ve/veya giderek artmalı
**Öğrenme güçlükleri yaşanmalı
**Uyum sorunları yaratmalı
İşte o zaman şüphelerinizi gidermek için bir uzmanla görüşmenin vakti gelmiş demektir.
Hareketliliğe Neden Olan Diğer Etmenler
**Erken çocuklukta (0-3 yaş) görülen hareketlilik normal bir durumdur.
**Çocuklar doğarlar, büyürler ve yürümeye başlarlar. Dolayısıyla sahip oldukları keşif duygusuyla etrafı kolaçan etmeye, her yeri karıştırmaya başlarlar. Enerjileri yüksektir. Hiç durmadan altı saat boyunca hareket etme potansiyeline sahiptirler.
**Gerekli enerji salınımını yapamayan ve yaşamının büyük çoğunluğunu dört duvar arasında geçiren çocuklar hareket ihtiyacını dar alanlarda normalden fazla hareketlilik göstererek gidermeye çalışırlar.
**Bir diğer etken olarak kurallar; çocuk gelişiminde önemli bir yer taşır. Çocuklar 3 yaş itibariyle kural almaya başlayabilirler. Yaşa uygun ve gerekli kuralları almayan, her istediğini elde edebilen çocuklarda fazla hareketlilik görebilmekteyiz.
**Aşırı rahat anne baba tutumları da yine normalden fazla hareketli davranışlara neden olabilmektedir.
**Aşırı baskıcı anne baba tarafından büyütülen çocuk, anne babasının olmadığı ortamlarda evde gösteremediği hareket etme ihtiyacını fazlasıyla gösterme eğilimi taşıyabiliyor.
**Aşırı rahat anne baba tutumu da az önce bahsettiğimiz üzere kural koyma noktasında etkin performans göstermedikleri için yine bu tür anne baba tutumu gören çocuklarda da fazla hareketli davranışlar gözlemleyebiliyoruz.
**Özetle bu etkenlerden dolayı fazla hareketlilik gösteren çocuklar hiperaktif olarak değerlendirilmemelidirler.
DEHB Olan Çocuklarda Hangi Davranışlar Görülür?
**Bu tanıya sahip olan çocuklarda sınıf içerisinde ve ders sırasında sık sık dikkat dağılması,
**uzun süreli odaklanamama,
**ders sırasında kalkıp dolaşma ihtiyacı,
**uzun süreli oturmakta zorlanma,
**uyum sorunları,
**fazla konuşma ve bunların akabinde akademik problemler yaşadığı görülür.
**Bunlara ek olarak sınıfın düzeninin sıkça bozulmasına sebep olması, okullarda yaşanan en büyük problemlerden biridir.
Dönemlere Göre DEHB Belirtileri
Bebeklik-İlk Çocukluk Dönemi
**Huzursuz, gergin bebeklerdir. Kolay ağlarlar, zor sakinleştirilirler.
**Dış uyaranlara (ses, dokunma gibi ) aşırı tepki verirler. Uyku sorunları ( az uyuma, sık sık uyanma gibi) olabilir. “Daha karnımdayken bile çok hareket ederdi” “Kucağıma aldığımda devamlı dolaşmamdan hoşlanırdı” “Asla uzun süre uyumaz, çok kolay uyanırdı ” OKUL ÖNCESİ DÖNEM
**Devamlı hareket eder, atlar, zıplar, bir yerlere tırmanır. İsteklerini erteleyemez, tutturmaları olur. İlgi devamlı üzerinde olsun ister, bunu sağlayacak şeyler yapar. Bir oyundan diğerine geçer, ilgisi çok kısadır.
**Çok konuşur, sürekli soru sorar ama yanıtı dinlemez. Mutsuzluk, mızırdanma, ana babaya aşırı bağımlılık.
**Bu dönemde tanı koymak zordur çünkü çocuklar bu dönemde keşfetme arzusuyla normalde de hareketlidir
İlköğretim Dönemi
**En sık bu dönemde tanı konulur. Nedeni ise; ailelerin genellikle çocuklarının davranışlarını görmezden gelip normal karşılaması ve DEHB‘li çocukların okul ortamında aile ortamından daha fazla sorun yaşamasıdır.
**Genellikle bu çocuklar okul yıllarında tespit edilir. Okula başladıkları ilk dersten itibaren dersi dinlemede ve programı takip etmede zorlanan bu çocuklar öğretmenin hemen dikkatini çekerler.
**Sakin ve sessizce sırada oturamaz.
**Dersi dikkatle dinleyemez, etrafı ile daha çok ilgilidir.
**Sorulan sorulara sonunu beklemeden, söz istemeden yanıt verir.
**Verilen görevleri tam olarak yerine getirmez.
**Diğer çocuklarla ilişki sorunları olabilir.
**Kendisine benzer çocuklarla arkadaşlık kurar.
**Eşyalarını tam olarak getirmez, kaybeder, dağınıktır.
**Akademik başarısı kapasitesiyle orantılı değildir.
**Ev ödevlerini almaz, evde ödev yapmak sorun olur.
Ergenlik Dönemi
**Bu dönemde de DEHB‘li çocuklar kurallara uymakta zorluk yaşarlar.Özellikle sınavlarda soruları yeterince anlamadıkları için başarısız olurlar.
**Basit dil bilgisi kuralları , noktalama işaretleri , fen yada matematik formüllerini yazmada eksiklikleri yada hataları vardır.
**Hiperaktivitede azalma olur ama kıpır kıpırlık devam eder.
**Ders dinleyemez, uykulu bir hali olabilir ya da kalem çevirme, resim yapma gibi şeylerle uğraşır.
**Akademik başarı daha ciddi düzeyde sorun olmaya başlar. Öğretmenlerle ilişkilerde sorunlar yaşanır, karşılık verir, saygısız, ilgisiz bir öğrenci olarak nitelendirilir.
**Aile ve arkadaş ilişkilerinde sorunlar olabilir.
**Benlik saygısında azalma, depresyon görülebilir, duygu durumu değişkendir, aniden öfkelenebilir.
Not: Bu yazının hazırlanmasında Psikolojik Danışman Mustafa KALAYLI, Uzman Uğur KAYA ve PSK Banu ARSLAN'ın katkıları başta olmak üzere birçok kaynaktan faydalanılmış olup hastalık, hiperaktivite bozukluğu nedir, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedir, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri, dehb li ünlüler, hiperaktif ünlüler, dikkat eksikliği ile ilgilidir.
Share This:
MUSTAFA KALAYLI
I'SİTEMİZDE; İNSAN VE İNSANLIĞA FAYDALI OLABİLECEK "İYİ, DOĞRU VE GÜZEL OLAN HER ŞEY" SİZLERİN İSTİFADENİZE SUNMAKTAYIZ ....
Yorum Yok " DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NEDİR? "