LİDERLİK TÜRLERİ

By pdrnoktası - 21 Aralık 2017 Perşembe - No Comments

LİDERLİK TÜRLERİ

**Lider ya da Önder; bulunduğu çevreye yarar sağlayan, süregelen gelenekte köklü değişiklikler yapan, çevreyi yönetmek için, sorumluluğu; sezgi, zeka ve bilgiye dayalı karar ve uygulamalarla taşıyan kişiye denir. Lider; elindeki gücü kullanabilme kapasitesine bağlı olarak, çevresini etkileyen kişidir

1.ETKİLEŞİM LİDERLİK MODELİ

Etkileşim Liderlik Modeli; Grubun gereksinmelerini en iyi bir şekilde karşılayabilen kimselerin lider olduğu görüşü modelidir.

**Etkileşimsel liderlikte grup, liderin isteklerini yerine getirdikleri taktirde belli değerlere sonuçlara (ücret, prestij gibi) ulaşacaklarının bilincindedirler.

**Etkileşimsel liderlikte lider, amaçlarına gruplarına istedikleri şeyleri vermekle ulaşabilir. Bu ilişki karşılıklı bağımlılığı içermektedir. Grupları için liderlerinin isteklerini yerine getirmek çok önemlidir. Bu nedenle liderler sık sık gruplarının beklentilerini karşılamak durumundadırlar.

**Etkileşimsel liderlik, liderin gruplarının değişen ihtiyaçlarını hangi ölçüde karşılayabildiğine bağlıdır. Bu ihtiyaçlar daha çok maddi olarak tanımlanabilen ihtiyaçlar dır. (Örneği: maaş artışı, statü artışı, terfi gibi)

Etkileşimsel Liderlik Kaynağını İki Ögeden Alır;

1-Grubun gereksinmeleri

2-Liderlerin kişisel özellikleridir

2.KİŞİSEL LİDERLİK MODELİ

**Çeşitli özellikler bir kimseyi lider yapar.

**Ortamın özellikleri liderlikte göz önüne alınmaz.

**Başka bir deyişle bu görüşe göre, liderlik karakterine sahip bir kimse, nasıl bir gruba girerse girsin, liderdir.

**"Lider olarak doğmuş", "doğuştan lider" ve "lider doğulur, lider olunmaz" gibi sözler, işte bu görüşü yansıtır.

**Kişisel Liderlik Modeli; Her grupta tek bir lider olacağı varsayımına dayanır.

Liderlerin Kişilik Özellikleri Nelerdir - Hangi Kişisel Özellikler Liderlikte Rol Oynar

**Liderler diğer grup üyelerinden daha uyumludur.

**Duruma daha hakim, nüfuzlu ve söz sahibidir.

**Daha dışa dönük daha az tutucu ve daha akıllıdır.

**Kişisel ilişkilere daha duyarlıdır

**Organizetör özelliklere sahiptir

Kişisel Liderlik Modelinin Başarısız Olmasının Nedenleri

**Liderlik olgusunu salt kişisel özelliklerle açıklama çabaları genellikle fazla başarılı olmamıştır. Bunun nedenlerinden birisi, çeşitli araştırmalarda liderliğin farklı biçimlerde tanımlanmasıdır. Bazı araştırmalarda lider en çok sevilen kişi olarak, bazılarında da grubu fikir alanında en çok etkileyen kişi olarak tanımlanmıştır.

**Bu araştırmalarda üstünde durulan kişilik özellikleri de çeşitli olmuş ve bu özellikler farklı biçimlerde ölçülmüştür. Bunlardan dolayı karşılaştırma olanakları çok kısıtlanmıştır.

**Kişisel liderlik modelinin başarısız olmasına bir diğer nedeni, grup üyelerinin hesaba katılmamasıdır. Yani bu model, grubun diğer üyelerinin kişisel özellikleri, beklentileri, yetenekleri ne olursa olsun, belirli özelliklere sahip bir kimsenin lider olacağını öne sürmektedir.

3.ORTAMSAL(DURUMSAL) LİDERLİK MODELİ

**Kişisel liderlik modelinin tam tersi olan görüş, ortamsal liderlik modelidir.

**Bu modele göre lideri, ortam yaratır.

**Lider, ortamın özellik ve ihtiyaçlarına göre ortaya çıkar.

**Kimin lider olacağı önemli değildir.

**Ortamsal Liderlik Modelinde; Kişisel özellikler göz önüne alınmaz, sadece ortamsal özellikler söz konusudur.

**Ortam değiştiğinde lider de değişir.

**Ortamsal Liderlik Görüşü: sosyologlar tarafından benimsenmiştir

**Özellikle grup yapısı ve grup içi iletişimi çalışmalarında, en merkezi durumda bulunan kimsenin lider olacağı görüşü bu modele uygundur.

ORTAMSAL ile KİŞİSEL LİDERLİK MODELİ FARKI

**Ortamsal Liderlik Modeli; Ortam sizi lider yapar.

**Kişisel Liderlik Modeli; İnsan kendi kişisel özelliklerinden dolayı lider olur.

**Durumsal liderlikte ortamsal gereksinmelere en iyi cevap verebilen kişilerin lider olduğu da göz önüne alındığından, kişisel özellikler ihmal edilmemektedir.

**Ortamın gereksinmelerinin ve özelliklerinin kişisel özelliklerden bağımsız olarak (hatta onlara rağmen) lideri yarattığı ileri sürülmüştür.

4.FİEDLER'İN ETKİN LİDERLİK MODELİ

**Fiedler'in modeli; Liderin kişisel özelliklerine önem veren bir etkileşim modelidir.

**Fiedler; Önemli bir kişilik özelliği üstünde durmuştur.Bu da kişinin başkalarını nasıl algıladığıdır.

**Kişinin başkalarını nasıl algıladığı, onun kişiliğini yansıtan bir özelliktir.

**Fiedler'in öne sürdüğü bu kişilik özelliği, kişinin zeki olması, atılgan ya da konuşkan olması gibi sırf bireysel düzeyde basit bir kişilik özelliği değildir.

**Başkalarının algılanışını ve başkalarına karşı davranışları içeren, temelde «kişilerarası» olan bir kişilik özelliğidir.

**Bu bakımdan, Fiedler'in yaklaşımını daha önce ele aldığımız kişisel liderlik modeli içine sokamayız.

FİEDLER'İN ETKİN LİDERLİK MODELİ'NİN ÇEŞİTLERİ

1.Yüksek “En Az Çalışan Tercihli” Lider:

**Birlikte çalışmayı en az tercih ettiği, örneğin tembel ya da beceriksiz bir çalışanı da biraz seviyor, yadsımıyor demektir.

**Bu tür liderler, en az tercih ettikleri iş arkadaşlarını da kişi olarak beğenirler, onu en iyi çalışan kimseden fazla farklı görmezler.

**Yani bu tür bir lider, örneğin, "onunla birlikte çalışamam, ama yine de o gayet iyi bir kimse olabilir" diye düşünen, herkesi hoş tutmaya çalışan, herkese sevgi gösteren liderdir.(pollyannacı)

**Yüksek “En Az Çalışan Tercihli” Lider; İnsan ilişkilerine değer verir.

**Yüksek “En Az Çalışan Tercihli” Lider; Sosyal-Duygusal Liderdir.

2.Düşük “En Az Çalışan Tercihli” Lider:

**İşi yapmaya önem verir.

**İyi çalışmayan grup üyesini sevmez

**Bu tür liderde “Onunla birlikte çalışamassam, beğenilecek bir kimse değildir” diye düşünür.

**Düşük “En Az Çalışan Tercihli” Lider; İş Eğilimli Liderdir.

FİEDLERE GÖRE LİDERİN ETKİLİLİĞİNDE ROL OYNAYAN 3 ÖGE

1.Lider-Üye İlişkilieri

2.İşin Yapısı

3.Lider Mevkii Gücü

**Fiedler'in gerçekleştirdiği çeşitli araştırmaların sonuçlarına göre; üç ögenin meydana getirdiği ortamın uygunluk durumu ile liderin etkinliği arasındaki ilişki doğrusal değil, eğriseldir.

En zor (uygun olmayan) durum ile en kolay (uygun) durumlarda;

**İş-eğilimli düşük “En Az Çalışan Tercihli” lider daha etkin-başarılı olmakta,

Orta derecede uygun durumlarda ise;

**Sosyal-duygusal yüksek “En Az Çalışan Tercihli” lider daha fazla başarılı olmaktadır

5. KARİZMATİK LİDER MODELi

**Karizmatik Liderlik Modelleri; yönettikleri grupların üzerinde alışılmamış ve oldukça güçlü etkisi olan liderleri inceler.

**Karizmatik liderlik modeli; karizmanın, lider ve izleyicilerinin etkileşimi sonucunda oluştuğunu öne sürer.

**Karizma; Liderin bir kişilik özelliğidir.

KARİZMATİK LİDERLERİ TAKİP EDEN GRUPLARIN ÖZELLİKLERİ

Karizmatik liderli grubun, karizmatik olmayan Liderli Gruplardan Farkı;

1)Beklenenden yüksek performans,

2)Yüksek düzeyde lidere düşkünlük, bağlılık, saygı ve sadakat,

3)Lidere ve onun fikirlerine duyulan heyecan ve coşku,

4)Grubun toplu bir amacı için, bireysel çıkarlardan (amaçlardan) vazgeçmeye hazır olma gibi özellikleri vardır.

Karizmatik Liderlerin Özellikleri

**Bütün liderler, kendilerini izleyen grupların davranışlarını bir dereceye kadar değiştirebilirler, ancak karizmatik liderler bu grupları öylesi bir itaat etme noktasına getirme becerisine sahiptirler ki, emrettikleri takdirde, grup üyelerinin ahlak ve kanun dışı eylemlerde bulunmalarını bile sağlayabilirler.

**Bunun en büyük nedeni; karizmatik liderlerin gruplarının sadece davranışlarını değil, inanç ve tutumlarını da değiştirebilme yetenekleridir.

**Onu takip eden kişilerin gereksinimlerini, değerlerini, tercihlerini ve özlemlerini çok iyi bilir ve gerçekleştirmeye çalışırlar.

**Aynı zamanda sosyal, politik ve ekonomik değişimlere yol açabilecek yetenek ve güce de sahiptirler.

**Organizasyonlarda karizmatik liderler çalışanların üstün bir çaba gösterip başarılı olmalarını sağlayabilir.

Karizmatik Liderler

**Diğer liderlere oranla daha fazla risk alma ve alışılmışın dışında kararlar alma eğiliminde olan insanlardır.

**Kişinin kendine ve grubuna güven duyması,

**Etkileyici bir konuşma becerisine ve heyecanlandırıcı bir tarza sahip olması

**Grubundaki insanların gereksinimlerini önemsemesi ve karşılaması,

**Başkalarının tepkilerini kolayca ve doğru olarak anlayabilmesidir.

**Aynı zamanda, başkalarına çekici görünmeyi bilmek ve onların dikkatini çekebilmek. Etkileyici bir dış görünüş, liderin fikirleriyle de birleşince grup üzerindeki etki büyür.

**Gruptaki kişilerin davranışlarını hatta görünüşlerini değiştirmeyi başarabilen liderlerdir.

Karizmatik Liderin Sahip Olması Gereken En Az Üç Özelliği

1.Karizmatik liderin vizyon sahibi olması gereğidir.

2.Karizmatik liderin grubuna sunduğu vizyonu gerçekleştirme yeteneğine sahip olması gereğidir.

3. Karizmatik liderin karizmatik iletişim stili kullanabilmesidir

Karizmatik Liderlik Modelinin En Büyük Eksikliği

**Bu modelin sadece karizmatik liderlerle ilgilenmesidir; bu model başka birçok tip lider için kullanılmaya uygun değildir.

KARİZMATİK LİDERLİĞİN ETKİLEŞİMLİ LİDERLİKTEN FARKI

Karizmatik Liderlik Modeli

**Kişilik özelliklerine dayalı olarak toplum kendi liderini seçer

**Toplum kişinin hangi kişilik özelliğinden dolayı liderini seçtiği belli değildir.

(Liderin hangi kişilik özelliğine dayalı olarak seçildiği belli değildir yani grup liderin hangi özelliğinden dolayı lider olduğunu kestirmez, meçhuldur)

Etkileşim Liderlik Modeli

**Grubun gereksinimleri ve kişilik özellikleri lideri belirler.

**Toplum kişinin hangi kişilik özelliğinden dolayı liderini seçtiği bellidir. (Liderin hangi kişilik özelliğine dayanılarak seçildiği bellidir)

Liderlik Modellerine Kültürün Etkisi

**Liderlik modelleri toplulukçu kültürlerde geçerli olmayabilir.

**Liderlik modelleri bireyci kültürlerde oluşturulmuştur.

Liderlik Modellerine Cinsiyetin Etkisi

**Erkek ve kadın liderler arasında iş odaklı olmaları bakımından fark bulunmamıştır ama kadın liderlerin erkek liderlere kıyasla daha katılımcı ve demokratik; erkek liderlerin ise kadın liderlere kıyasla yetkeci ve emredici bir tarza sahip oldukları gözlenmiştir.

Not: Bu yazının hazırlanmasında Psikolojik Danışman Mustafa kalaylı'nın katkıları ve Floyd Henry Allport'un sosyal psikoloji kitabı başta olmak üzere birçok kaynaktan faydalanılmış olup psikoloji, sosyal psikoloji, liderliğin tanımı, iderliğin özellikleri, sosyal psikoloji liderlik, karizmatik liderlik, etkileşimsel lider, kişisel liderlik, durumsal liderlik, fiedler etkin liderlik ile ilgilidir.

Yazı Duyurusu

LİDERLİK TÜRLERİ